Η Αρχαία Σοφία των Άνδεων στον σύγχρονο κόσμο

Συνέντευξη των Juan & Ivan Nunez del Prado

Juan & Ivan Nuñez del Prado, είστε δύο σύγχρονοι άνθρωποι, γεννημένοι σε μια ιδιαίτερα πολυσύνθετη χώρα της Νότιας Αμερικής. Δύο άνθρωποι της σύγχρονης εποχής που διδάσκουν μια αρχαία παράδοση, με την δική της διάλεκτο, την δική της σύνθεση, την δική της κοσμοθεωρία. Πώς θα χαρακτηρίζατε τους εαυτούς σας;

dJ – Το Περού είναι μια πολυσύνθετη χώρα, χτισμένη από την συνάντηση της δυτικής παράδοσης που έφτασε εδώ τον 16^ο αιώνα, και της Ανδινής παράδοσης που είναι το αποτέλεσμα ενός μακρόχρονου πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην ιστορία. Για να έχετε μια εικόνα για τον πληθυσμό του Περού, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα γλωσσολογικό κριτήριο, ώστε να κατανοήσουμε τα διαφορετικά επίπεδα της πολιτιστικής επιρροής. Οι πρώτοι άνθρωποι, είναι αυτοί που έχουν σαν μητρική τους γλώσσα τα Ισπανικά, μπορούμε να τους πούμε Creoles – αυτοί γνωρίζουν μόνο την δυτική παράδοση. Κάτω από αυτούς είναι οι Mestizos, που έχουν σαν μητρική τους γλώσσα τα Ισπανικά και σαν δεύτερη γλώσσα τους τα Κέτσουα συνήθως – αυτοί γνωρίζουν κάποια πράγματα για την Ανδινή παράδοση, γνωρίζουν δηλαδή την δυτική παράδοση και κάποια πράγματα για την Ανδινή. Μετά έχουμε αυτούς που αποκαλούμε Cholos, που έχουν σαν μητρική τους γλώσσα την ιθαγενή και μετά μαθαίνουν σαν δεύτερη γλώσσα τους τα Ισπανικά. Αυτοί βασικά έχουν την κοσμοθεωρία των Άνδεων αλλά με βασικά σημαντικά στοιχεία της δυτικής. Μετά έχουμε τους Ινδιάνους, τους ανθρώπους που έχουν σαν μητρική τους γλώσσα την ιθαγενή, και μιλούν μόνο αυτήν. Μέχρι τώρα ζουν ολοκληρωτικά με την ανδινή κοσμοθεωρία. Από αυτή την οπτικη, εμείς είμαστε δύο mestizos, άνθρωποι δηλαδή που έχουμε τα Ισπανικά σαν μητρική μας γλώσσα και μαθαίνουμε κάποια πράγματα για την Ανδινή παράδοση. Ερευνούμε κατά κάποιον τρόπο την Ανδινή παράδοση και με κάποιον τρόπο ξανά-εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας, συνενώνοντας την δυτική μας κληρονομιά με την Ανδινή κληρονομιά.

Τι είναι η «Ανδινή Παράδοση»; Οι Άνδεις διασχίζουν επτά διαφορετικές χώρες. Πώς μπορούμε να μιλάμε για κάτι ενιαίο;

dJ – Η Ανδινή παράδοση είναι το αποτέλεσμα των αρχαίων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην δυτική πλευρά της νότιας Αμερικής. Υπάρχουν πολλά πράγματα που είναι κοινά, όπως η θρησκεία που είναι ένα μείγμα της Χριστιανικής και της θρησκείας των Ίνκας των Άνδεων, και είναι ένα πολύ παράξενο παράδειγμα το οποίο σχετίζεται με συγκεκριμένες Αρχές: όπως το Άηνι, το Μασίντιν, το Γιανάντιν, το Ταουάντιν. Το Άηνι είναι η ανταπόδοση, το Μασίντιν είναι η ανταπόδοση μεταξύ δύο παραγόντων που έχουν κάτι κοινό. Το Γιανάντιν είναι η ανταπόδοση μεταξύ δύο παραγόντων που είναι διαφορετικοί. Και το Ταουάντιν είναι το σημείο της Ολότητας, το οποίο συνενώνει ταυτόχρονα τις αρχές του Άηνι, του Μασίντιν, του Γιανάντιν και του Ταουάντιν.

Από την μακρά σας εμπειρία σαν δάσκαλοι της παράδοσης, τι θα λέγατε ότι φέρνει τους ανθρώπους στο μάθημά σας; Τι ψάχνουν να βρουν;

dJ – Είναι αποτέλεσμα της μόδας που ξεκίνησε στην δεκαετία του ’60, ισχυροποιήθηκε τότε μεν αλλά προϋπήρξε: Το να ψάχνεις δηλαδή στα ξένα πνευματικά μονοπάτια για απαντήσεις, σε συγκεκριμένες ερωτήσεις – απαντήσεις που δεν είναι διαθέσιμες στους ανθρώπους που εγκατέλειψαν την χριστιανική παράδοση.

Πόσο διαφορετικά μιλάει η γλώσσα της παράδοσης του Περού και των άνδεων, σε έναν Ευρωπαίο – σε έναν Γερμανό, σε έναν Ιταλό, σε έναν Έλληνα;…

dJ – Αρχικά, με το να παρέχει έναν άλλο τρόπο επανασύνδεσης με την ιερότητα του κόσμου, η οποία είχε χαθεί τους τελευταίους δύο αιώνες, και μετά, με το να δίνει έναν άλλο τρόπο να διαχειρίζεσαι με τις ικανότητές σου την διαφορετικότητα. Συχνά η παράδοσή μας έχει περισσότερο να κάνει με το να χρησιμοποιεί σαν βάση κάθε κοινωνικού οργανισμού την ομοιογένεια των παραγόντων – όπως όταν δημιουργούμε μια λέσχη ανθρώπων που ενδιαφέρονται για τους αγώνες αυτοκινήτων, ή έχουμε άλλες λέσχες ανθρώπων που αγαπούν την ζωγραφική, ή κοινωνίες ανθρώπων που αγαπούν την φύση κ.λπ. Αλλά κάθε ανθρώπινη ομάδα δημιουργείται από ανθρώπους που έχουν κάτι κοινό. Φυσικά, υπάρχει ένας οργανισμός στην Δύση που βασίζεται σε ανθρώπους με συγκεκριμένα βασικά στοιχεία που είναι διαφορετικά, και αυτό είναι ο γάμος. Αλλά ο γάμος επηρεάζει μόνον το ζευγάρι σαν άτομα, και δεν είμαστε και τόσο επιδέξιοι στο να διαχειριζόμαστε την διαφορετικότητα των παραγόντων. Για παράδειγμα, έχουμε πρόβλημα στο να διαχειριστούμε ανθρώπους άλλης θρησκείας, έχουμε πρόβλημα στο να διαχειριστούμε ανθρώπους με διαφορετική πολιτική ιδεολογία, και ίσως η έννοια του Γιανάντιν, που είναι κατά πολύ όμοια με την έννοια του Ταό στην Κίνα, θα μας βοηθήσει να θέσουμε μαζί τους διαφορετικούς παράγοντες – ακόμη και τους αντιθετικούς παράγοντες, και να τους συνενώσουμε σε μια ενότητα, ή τουλάχιστον να τους διαχειριστούμε.

Βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας να αλλάζει. Οι πολιτικές φόρμες επαναπροσδιορίζονται, η οικονομική κρίση δημιουργεί νέες πραγματικότητες. Πόσο επίκαιρο και χρήσιμο είναι να μιλάμε για μια παράδοση που διατηρήθηκε μέσα από μια Αυτοκρατορία, σαν αυτή των Ίνκας;

dJ – Σύμφωνα με τον Carl Sagan κάθε κοινωνία στην ιστορία της ανθρωπότητας μοιάζει με ένα επιστημονικό πείραμα, και μπορούμε να μάθουμε για αυτά τα είδη πειραμάτων που έχουν υπάρξει μέσα στην ιστορία. Στην περίπτωση της Ανδινής παράδοσης ειδικά, οι Ίνκας δημιούργησαν την μόνη κοινωνία σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, όπου δεν υπήρχε φτώχεια ή πείνα. Αν προσέξετε, ακόμη και στα δικά μας ισχυρά παραγωγικά συστήματα, έχουμε φτώχεια και πείνα ακόμη και στις πιο πλούσιες δυτικές κοινωνίες. Ίσως, αν λαμβάναμε υπ’ όψιν στις στρατηγικές που χρησιμοποιήθηκαν στην αυτοκρατορία των Ίνκας, να μπορούσαμε να έχουμε συγκεκριμένα εργαλεία για να λύσουμε αυτά τα ανθρώπινα προβλήματα από τα οποία υποφέρουμε παντού στον κόσμο.

Juan Nuñez del Prado, πόσο συμβατή με την ακαδημαϊκή εργασία σου ήταν η απόφασή σου να διδάξεις αυτή την παράδοση στον κόσμο;

dJ – Από τεχνικής απόψεως, η όλη ιστορία ξεκίνησε σαν ακαδημαϊκή έρευνα το 1968, με τον Manuel Marzal, που ήταν ένας Ιησουΐτης ιερέας και Ανθρωπολόγος, και τον Juvenal Casaverde, ένας άλλος Ανθρωπολόγος και φίλος μου, όπου λίγο ή πολύ ταυτόχρονα ανακαλύψαμε για τον ακαδημαϊκό κόσμο αυτό που σήμερα είναι γνωστό ως η Ανδινή Θρησκεία, και το οποίο είναι η συνένωση της αρχαίας θρησκείας των Ίνκας με την θρησκεία που υιοθετήθηκε από τους κατακτητές τον 16^ο αιώνα. Η έρευνα για τους Ανδινούς Ινδιάνους δασκάλους ήταν μια άλλη ακαδημαϊκή έρευνα, και το πιο σημαντικό κομμάτι αυτού που διδάσκουμε σήμερα είναι το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας. Εγώ εκπαιδεύτηκα σε μια παράδοση στην οποία η εφαρμοσμένη ανθρωπολογία είναι κάτι το οποίο θεωρείται πολύ σημαντικό, και το οποίο είναι η χρησιμοποίηση της γνώσης ότι η κουλτούρα παράγει και δημιουργεί κοινωνικές αλλαγές. Από αυτή την οπτική, αυτό που κάνουμε διδάσκοντας και αναμειγνύοντας την διδασκαλία μας με συγκεκριμένα επιστημονικά στοιχεία, είναι ένα έργο εφαρμοσμένης ανθρωπολογίας, οπότε δεν βρίσκω κάποιο πρόβλημα στο να το συνδέσω την διδασκαλία της Ανδινής παράδοσης με το ακαδημαϊκό μου πλαίσιο.

Πόσο εύκολο είναι για έναν Ανθρωπολόγο και Αρχαιολόγο να ζει με τις αρχές μιας κοσμοθεωρίας, που θα μπορούσε να είναι πεδίο μελέτης γι’ αυτόν στην εποχή μας;

dJ – Η Ανθρωπολογία είναι ένας από τους πιο ανοιχτούς ακαδημαϊκούς τομείς στον δυτικό πολιτισμό, συνήθως αφορά την μελέτη κοινωνιών διαφορετικών από αυτών της Δύσης, και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το να χρησιμοποιείς αυτή την γνώση σε μαθήματα για την γενική ανάπτυξη των κοινωνιών. Με αυτό τον τρόπο, μετά από έρευνα για την παράδοση, βρήκα μέσα σε αυτή την παράδοση αρκετές αξίες και οπτικές που δεν υπάρχουν στην δυτική μας κοινωνία, και που θα μπορούσαν να έχουν αξία όχι μόνο για να οδηγήσουν την προσωπική ζωή, αλλά πιθανόν χρήσιμες και στο να λύσουν αρκετά προβλήματα της δυτικής κοινωνίας. Έτσι, δεν είναι δύσκολο να αποδεχτώ αρχές που είναι πολύ πιο αποτελεσματικές στο να οδηγήσουν και την προσωπική ζωή, και από αυτό το σημείο το να ξεκινήσω να διδάσκω αυτές τις αρχές σε άλλους ήταν μόνο ένα βήμα παραπέρα.

Ivan, ξεκίνησες το ταξίδι σου στην παράδοση όταν ήσουν επτά ετών. Σαν Μηχανολόγος έλαβες μια επιστημονική εκπαίδευση. Αισθάνθηκες ποτέ ότι έπρεπε να ενώσεις δύο διαφορετικούς κόσμους;

I – Είναι παντελώς δύο διαφορετικοί κόσμοι, αλλά μπορούν τέλεια να ενωθούν. Η πνευματικότητα μπορεί να σου δώσει όλα αυτά που δεν μπορεί να σου δώσει η επιστήμη, οπότε μπορούν να είναι τέλεια συμπληρωματικές. Αν μπορείς να τις βάλεις μαζί, τότε μπορούν να εμπλουτίσουν την ζωή σου απόλυτα.

Οι ιθαγενείς Ινδιάνοι Κέρος, καθώς διαβάζουμε, είναι αυτοί που αυτοαποκαλούνται απόγονοι των Ίνκας. Τι υπάρχει σήμερα να μας θυμίζει την παλιά δόξα, την ιστορία, στο σημερινό Περού; Πώς συνυπάρχει το παλιό με το σύγχρονο;

dJ – Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό το ίδιο το στοιχείο ότι υπάρχει ακόμη η ταυτότητα των Ίνκας. Για δεκαετίες πιστεύαμε ότι η ταυτότητα των Ίνκας χάθηκε μέσα στην αποικιοκρατική περίοδο ή στο κράτος που ακολούθησε. Το 1955, ως αποτέλεσμα μιας έρευνας που οργανώθηκε από τον πατέρα μου, ανακαλύψαμε ότι η ταυτότητα των Ίνκας ήταν παρούσα. Αυτό ήταν το πρώτο στοιχείο μόνο, γιατί οι Κέρος είναι φυσικά αυτοί που υποστηρίζουν ότι είναι οι απ’ ευθείας απόγονοι των Ίνκας, αλλά δεν είναι οι μόνοι. Μετά το εύρημα αυτό του πατέρα μου, ένας άλλος συνάδελφός του ανακάλυψε την μυθολογία και τις προφητείες που υποστηρίζουν αυτή την ταυτότητα σε αρκετές άλλες κοινότητες των Περουβιανών Ινδιάνων των Άνδεων. Αργότερα, αρκετοί λόγιοι βρήκαν το ίδιο είδος μυθολογίας σε κοινότητες του Εκουαδόρ και της Βολιβίας και αυτό δημιούργησε ένα κοινό πλαίσιο στο οποίο συγκεκριμένοι πληθυσμοί των Άνδεων έχουν την συνειδητοποίηση της κληρονομιάς τους που έλαβαν οι χώρες της Νότιας Αμερικής από την αυτοκρατορία των Ίνκας. Για το πώς συνυπάρχουν το σύγχρονο με το αρχαίο, είναι ένα φαινόμενο το οποίο συμβαίνει όχι μόνο στο Περού – ήταν επίσης το χαρακτηριστικό συγκεκριμένων κοινωνικο-πολιτιστικών περιοχών στην Ιταλία πριν τον 14^ο αιώνα, και η σύνθεση του αρχαίου με το νέο υποδαύλισαν την Ιταλική Αναγέννηση που απλώθηκε παντού στον δυτικό πολιτισμό.  Κάτι παρόμοιο πιθανόν συμβαίνει στις χώρες της Νότιας Αμερικής.

Έχετε μαθητές σε όλο τον κόσμο. Πείτε μας γι’ αυτό.

dJ – Ξεκινήσαμε να μοιραζόμαστε την γνώση που έχουμε μετά από αίτημα συγκεκριμένων ανθρώπων που ήρθαν στο Περού, αναζητώντας αυτή την γνώση, και περάσαμε στο επόμενο βήμα, όταν κάποιοι άνθρωποι μας κάλεσαν να την μοιραστούμε σε διάφορα κράτη των Η.Π.Α. αρχικά, και μετά στην Ευρώπη. Αυτό που συνέβη ήταν ότι η ανδινή σύγχρονη παράδοση περιλαμβάνει συγκεκριμένα στοιχεία, αυτό που καλούμε «πνευματική τέχνη» ή «σύγχρονη πνευματική ανδινή τέχνη». Είναι μια σειρά από διαδικασίες που σου επιτρέπουν να ξεκινήσεις την πορεία για την ανάπτυξη του εαυτού, είναι πολύ γρήγορη, πολύ αποτελεσματική, και πολύ βοηθητική απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις. Με αυτό τον τρόπο οι πρακτικές που ήταν βοηθητικές για τους Περουβιανούς Ινδιάνους που βρίσκονταν κάτω από την πίεση της δυτικής κουλτούρας, σήμερα είναι βοηθητικές για τους Δυτικούς, και τους υποστηρίζουν κατά την πίεση της γέννησης της διεθνούς κοινωνίας.

Εάν θα θέλατε να διδάξετε ένα πράγμα στους μαθητές σας, ένα μόνο, ποιο θα ήταν αυτό;

dJ – Πιθανόν, εάν θα έπρεπε να πάρω αυτή την απόφαση, προφανώς θα ξεκινούσα με την έννοια του Άηνι. Το άηνι για εμάς είναι μια Αρχή, γιατί μέσα από το άηνι μπορούμε να εξηγήσουμε συγκεκριμένα στοιχεία της ανδινής κοσμοθεωρίας. Το άηνι είναι επίσης μια εντολή, γιατί κάθε φορά που ο μεταφυσικός θεός μας φτάνει στον πλανήτη Γη μας λέει «Ayni Nakuychis», που σημαίνει «χρησιμοποίησε το άηνι», «εξάσκησε το άηνι», «ζήσε σύμφωνα με το άηνι».  Το άηνι είναι η ανταπόδοση, αλλά ένα είδος γενναιόδωρης ανταπόδοσης, στο οποίο θα πρέπει να μάθεις πώς να δίνεις με μη-προσκόλληση, και πώς να λαμβάνεις με ταπεινότητα. Μερικές φορές δίνουμε, αλλά δεν δίνουμε στ’ αλήθεια, γιατί είμαστε προσκολλημένοι με τα πράγματα που κάνουμε στους άλλους, αναμένοντας ότι θα μας ανταποδώσουν με τον ίδιο τρόπο. Σε άλλη περίπτωση, δεν μπορούμε να λάβουμε, γιατί είμαστε πολύ υπερήφανοι με τον εαυτό μας, και όταν είσαι απόλυτα υπερήφανος και γεμάτος από τον εαυτό σου, τότε δεν μπορείς να λάβεις. Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι σου λείπει κάτι, ή ότι χρειάζεσαι κάτι, για να μπορείς να λάβεις. Όμως, όταν αντιληφθείς την δύναμη αυτού του παράγοντα, τότε μπορείς να μάθεις πώς το άηνι, το να δίνεις και το να λαμβάνεις, το να γνωρίζεις πώς να δίνεις και πώς να λαμβάνεις, είναι το κλειδί που μπορεί να σε βελτιώσει και να σου δημιουργήσει ένα τεράστιο πλαίσιο κοινωνικών σχέσεων, που είναι διαθέσιμες για σένα. Με αυτό τον τρόπο, το άηνι μπορεί να σε κάνει πλούσιο σε κοινωνικές σχέσεις ή κοινωνικές συνδέσεις. Και οι ικανότητες μπορεί να παρέχει αυτή η εκπαίδευση στο άηνι, μπορεί να σε κάνει έναν άνθρωπο πιο αποτελεσματικό, και επίσης, έναν άνθρωπο πιο ικανοποιημένο.

Κάτι συνέβη που ξεκίνησε στο Περού και ταρακούνησε όλο τον πλανήτη λίγα χρόνια πριν. Το 2012 πολλοί άνθρωποι πίστεψαν ότι θα ερχόταν το τέλος του κόσμου. Συνέβη τελικά;

dJ – Στην Ανδινή παράδοση, αυτό είναι ένα μέρος αυτού που έχουμε σαν πρωτόκολλο. Σύμφωνα με αυτή την διαδικασία που έχει προ-γραφτεί, είχαμε ένα «πατσακούτι», το οποίο είναι ο κοσμικός μετασχηματισμός, ο οποίος διήρκησε τρία χρόνια, και αυτά τα χρόνια ήταν από το 1990 έως το 1993. Μετά είχαμε μια περίοδο «προετοιμασίας» των νέων συνθηκών για την ανάπτυξη της νέας εποχής, τα οποία διήρκησαν επτά χρόνια, από το 1993 έως το 2000. Μετά είχαμε μια περίοδο «εξάπλωσης της γνώσης», που ήταν μεταξύ του 2000 και του 2012. Όπως μπορείτε να δείτε, δεν είναι τόσο απλό, είναι κάπως περισσότερο σύνθετο. Τεχνικά, αυτό που συνέβη το 2012, συνέβη σε διάφορες κοινωνίες και παραδόσεις ταυτόχρονα. Είναι μέρος της πρόβλεψης του λαού των Μάγιας, των οποίων το ημερολόγιο έληγε στο 2012. Είναι μέρος της παράδοσης των Χόπι κατά την οποία ο Λευκός Βούβαλος θα γεννιόταν το 1975 και 17 χρόνια αργότερα πίστευαν ότι θα γεννιόταν η 5^η ανθρωπότητα. Είναι μέρος του βιβλίου του Terence Mc Kenna που σχετίζεται με τους χρησιμούς του Ι Τσινγκ, το οποίο συσχετίζεται με συγκεκριμένους σημαντικούς παράγοντες στην παγκόσμια ιστορία. Σύμφωνα με τον Mc Kenna, ο τελευταίος χρησμός του Ι Τσινγκ λήγει επίσης το 2012. Οι άνθρωποι ανέμεναν το τέλος του κόσμου αλλά αυτό που πραγματικά συνέβη ήταν μια αλλαγή στους γενικούς κανόνες του κόσμου. Περιμέναμε ένα «πατσακούτι» (έναν κοσμικό μετασχηματισμό), και υπάρχει ένα βιβλίο που μιλάει ακριβώς για το ίδιο πράγμα. Είναι ένα βιβλίο του Samuel Huntington με τον τίτλο «Η Σύγκρουση των Πολιτισμών και ο Ανασχηματισμός της Παγκόσμιας Τάξης». Ο «ανασχηματισμός» είναι απόλυτα ισοδύναμος με την δική  μας λέξη «πατσακούτι». Ο Huntington μιλούσε για αυτό που συνέβη μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, και για το πώς ο κόσμος θα ανασχηματιζόταν, χρησιμοποιώντας όμως άλλα κριτήρια, πέρα από τα ιδεολογικά. Και αυτά τα κριτήρια θα ήταν ο πολιτισμός και η θρησκεία. Αν δείτε το 1990, όταν άρχισε η αλληλουχία των γεγονότων, πολλά πράγματα συνέβησαν. Έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, έπεσε η ΕΣΣΔ, στην χώρα μου επίσης πολλά πράγματα συνέβησαν, αλλά ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που συνέβησαν στον κόσμο μετά την πτώση της ΕΣΣΔ ήταν ότι οι ΗΠΑ έγιναν ο ηγέτης της μονοπωλιακής κοινωνίας, κάτι το οποίο ήρθε σε ένα τέλος με την πτώση των Πύργων το 2011. Όπως μπορείτε να δείτε, πραγματικά κάτι συνέβη ως προς τον ανασχηματισμό του κόσμου, αλλά το ζήτημα είναι ότι οι άνθρωποι περίμεναν ένα άλλο είδος καταστροφικών γεγονότων, και δεν πρόσεχαν αυτά τα κοινωνικο-πολιτικά γεγονότα που πραγματικά συνέβαιναν αυτή την περίοδο. Προσωπικά, πιστεύω ότι ζούμε με έναν νέο τρόπο, με άλλους κανόνες, όπου τα πολιτιστικά και θρησκευτικά στοιχεία γίνονται οι σημαντικοί παράγοντες των νέων κανόνων στον κόσμο. Αυτό ήδη συμβαίνει και περιγράφεται πολύ καλά στο βιβλίο του Huntington.

Φαίνεται ότι αυτό που κινείται με την διδασκαλία σας, αγγίζει την δυτική πλευρά του κόσμου περισσότερο απ’ ό,τι αγγίζει την ανατολική. Είναι πράγματι έτσι;

dJ – Μέχρι σήμερα έχουμε διδάξει σε αρκετά κράτη των ΗΠΑ, και σχεδόν σε όλα τα έθνη της Ευρώπης, και μόνον σε μία περίπτωση πήγαμε στην Ανατολή, στο Μπαλί. Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει γιατί από τον 16^ο αιώνα είμαστε μέρος αυτού που αποκαλείται «η δυτική πλευρά του κόσμου», και φυσικά υπάρχει μεγαλύτερη συγγένεια αυτού που διδάσκουμε με αυτό τον κόσμο. Αλλά επίσης, όπως ανέφερα πριν, οι δυτικοί ψάχνουν να βρουν συγκεκριμένα στοιχεία σε άλλες παραδόσεις – στοιχεία που δεν υπάρχουν πια στην δυτική παράδοση. Αυτό δεν συμβαίνει με την ανατολική παράδοση, όπου κατά κάποιον τρόπο υπάρχει μια σταθερότητα στις δικές της αρχές, και περισσότερο οι άνθρωποι προσπαθούν να τις εξαπλώσουν στον υπόλοιπο κόσμο, παρά να αναζητήσουν άλλες. Νομίζω ότι το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα είναι η παράδοση του θιβετανικού βουδδισμού.

Τον Ιούνιο του 2019 η Διεθνής Συνάντηση των Paqos έγινε στην Ελλάδα. Τι είναι οι Paqos; Και γιατί στην Ελλάδα;

dJ – “Paqo” είναι το παραδοσιακό όνομα ενός Ανδινού πνευματικού δασκάλου. Είναι κάτι περισσότερο πολύπλοκο απ’ όσο νομίζουν οι άνθρωποι, γιατί η ανδινή παράδοση θεωρεί ότι υπάχουν τουλάχιστον τέσσερα διαθέσιμα επίπεδο στην ανάπτυξη ενός paqo. Όπως καταλαβαίνετε, μπορεί κάποιος να βρει paqos του πρώτου επιπέδου, του δεύτερου, του τρίτου και του κορυφαίου που είναι το τέταρτο. Η Ελλάδα είναι πάντα ενδιαφέρουσα για όποιον είναι συνδεδεμένος με την δυτική παράδοση, γιατί, όπως μπορείτε να δείτε, η Ελλάδα είναι η χώρα καταγωγής ενός μεγάλου μέρους του πλαισίου το οποίο σήμερα είναι ο Δυτικός Πολιτισμός. Ένα σημαντικό στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού είναι η αλληλουχία των τύπων των ανθρώπινων προσωπικοτήτων που γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Ο πρώτος τύπος είναι αυτός του «ήρωα», όπως ο Οδυσσέας ή ο Αχιλλέας – ο δεύτερος είναι ο «ποιητής» όπως ο Όμηρος – ο τρίτος είναι ο «φιλόσοφος», όπως ο Σωκράτης ή ο Πλάτωνας, και ο τέταρτος είναι ο «επιστήμονας» όπως ο Αριστοτέλης. Αυτοί οι τύποι των ανθρώπινων προσωπικοτήτων απλώθηκαν παντού στον κόσμο, όχι μόνον κατά την κλασσική περίοδο αλλά και κατά την επικράτηση των δυτικών χρόνων. Είναι παρόντες σε κάθε άλλο ανεπτυγμένο δυτικό πολιτισμό. Και στην κορυφή αυτής της κλίμακας είναι ο επιστήμονας. Όπως γίνεται αντιληπτό, ο Επιστήμονας είναι η κορυφαία ανθρώπινη προσωπικότητα, που πραγματικά οδηγεί την ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού, μετά την επανάκαμψη της επιστήμης με την επανάσταση του Κοπέρνικου. Και τώρα, θέλουμε να διοργανώσουμε την συνάντηση των paqos στην Ελλάδα, γιατί, βρισκόμαστε στο ένα άκρο της εξάπλωσης του δυτικού πολιτισμού: στο δυτικό όριο, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στο ανατολικό όριο της επιρροής του. Το οποίο σημαίνει, ότι εάν συνδέσουμε τα δύο άκρα, μπορούμε να συνεισφέρουμε στο να δημιουργήσουμε μια συγκεκριμένη νέα ταυτότητα, όχι μόνον για εμάς, αλλά και για όλους τους Δυτικούς.

Επιστημονικά άρθρα τα τελευταία χρόνια φαίνεται να εστιάζουν στην φύση, με έναν τρόπο που δεν το έκαναν παλαιότερα: «Η Γη Έχει Συνείδηση», «Έχει το Νερό Μνήμη»; Κ.λπ. Τι λένε γι’ αυτό οι δάσκαλοι μιας παράδοσης που έχει στενή σχέση με το φυσικό περιβάλλον;

dJ – Στην Δύση, αυτές οι τάσεις ξεκίνησαν με το διάσημο βιβλίο του James Lovelock, “Gaia”, στο οποίο για πρώτη φορά στην δυτική παράδοση, η Γη θεωρήθηκε ζωντανός οργανισμός. Τώρα υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε αυτό, αλλά στην Ανδινή Παράδοση αυτό ήταν η βάση της προσέγγισής μας στην φύση. Μιλάμε για την Kawsay Pacha και αυτό σημαίνει τον Ζωντανό Κόσμο. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, το κάθε τι είναι απλώς μια μορφή ζωντανής ενέργειας, και όλα με αυτό τον τρόπο είναι ζωντανά. Και εφ’ όσον είναι ζωντανά, έχουν μνήμη και έχουν μια μορφή προσωπικότητας. Σύμφωνα με την παράδοση είναι δυνατόν να έχεις μια απ’ ευθείας σύνδεση με την Γη, με το Νερό κ.λπ. Ο Κόσμος για εμάς είναι η Πατσαμάμα, η Γη είναι η Μάμα Άλπα, το Νερό είναι η Μάμα Ούνου, ο Ήλιος είναι ο Πατέρας Ίντι, ο Άνεμος είναι ο Πατέρας Γουάηρα. Όλοι τους θεωρούνται πρόσωπα, και υπό αυτό το πρίσμα, εάν αναπτύξεις τις μυστικιστικές σου δυνατότητες μπορείς να αναπτύξεις απ’ ευθείας συνδέσεις, ακόμη και συζητήσεις μαζί με τους παράγοντες της φύσης. Με αυτό τον τρόπο, φαίνεται ότι η δυτική επιστήμη κινείται προς την κατεύθυνση που ήταν η προσέγγιση ήδη της παράδοσης των Άνδεων.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν επίσης σύγχρονες τάσεις όπως είναι το κίνημα που αποκτά οπαδούς στην Δύση, το οποίο υποστηρίζει ότι «η Γη είναι επίπεδη». Κινείται ο κόσμος μας σε δύο ταχύτητες;

dJ – Συνήθως, όταν ξεκινά προς τα εμπρός ένα σημαντικό κίνημα, δημιουργεί ένα αντίθετό του, το οποίο συνήθως είναι αρχαϊκό, και φυσικά οι αρχαϊστές θα μπορούσαν να πιστέψουν σε ο,τιδήποτε, ακόμη και πράγματα όπως «η Γη είναι επίπεδη». Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι, που γνωρίζω, οι οποίοι πισωγύρισαν από το να έχουν μια κοσμοθεωρία για την φύση, σε μια κοσμοθεωρία όπου επιμένουν ότι η Γη είναι το κέντρο του σύμπαντος. Και φυσικά, οι άνθρωποι είναι ικανοί από την μια να ανακαλύψουν τις πιο θαυμαστές αλήθειες, αλλά από την άλλη μεριά να πισωγυρίσουν στις πιο απίστευτες δηλώσεις πέρα από κάθε πραγματικότητα.

Ακούμε και διαβάζουμε ότι η αυτοκρατορία των Ίνκας δομήθηκε με βάση την ισότητα ή την ίση κατανομή. Είναι δυνατό να το ξαναζήσουμε αυτό;

dJ – Ανέφερα πριν ότι εάν δώσεις έμφαση στην αξία της εντολής και της αρχής του άηνι, αυτό μπορεί να αφομοιώσει την οπτική η οποία θα σε οδηγήσει στο σημείο της ανάπτυξης των δομών, που σχετίζονται με την ανακατανομή, και αυτό εν τέλει μπορεί να φέρει την εξάλειψη της φτώχειας και της πείνας. Είναι απλώς μια αλλαγή στην οπτική γωνία. Αν πραγματικά αντιληφθεί κανείς την ανταπόδοση, θα δει ότι φυσικά αφορά το δούναι και λαβείν, και εν τέλει μπορεί να πείσει τους ανθρώπους που κατέχουν τεράστια ποσότητα αγαθών, να ξεκινήσουν να τα μοιράζονται με τους άλλους ανθρώπους, απλά και μόνο γιατί αυτό θα είναι μια καλή επένδυση (αν το δεις από την πλευρά της ανταπόδοσης). Το να μοιράζεσαι κάτι με κάποιον, αυτό θα είναι η πιο σημαντική επένδυση που θα μπορούσες να κάνεις. Και δεν χρειάζεται να είσαι κάν καλός άνθρωπος για να αρχίσεις την ανακατανομή – απλώς χρειάζεται να είσαι λίγο έξυπνος, ώστε να ξεκινήσεις να επενδύεις προς αυτή την κατεύθυνση. Πιστεύω ότι αυτό αποδεικνύεται, γιατί στο μέτρο που μπορείς να μοιράζεσαι, δημιουργείς αυτό που είναι γνωστό ως κοινωνική αλληλεγγύη, το οποίο είναι ο κατ’ εξοχήν κοινωνικός παράγοντας που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.

Έχουμε δει ότι έχετε μελετήσει την Ψυχολογία του Βάθους του Καρλ Γιουνγκ. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;

dJ – Είμαι ένας πιστός ερασιτέχνης της Ψυχολογίας του Βάθους. Την μελέτησα όχι για ακαδημαϊκούς λόγους, αλλά γιατί κάποια δεδομένη στιγμή ζώντας την εμπειρία μου με τον δάσκαλό μου, δεν είχα την δυνατότητα να την περιγράψω με τον συνήθη ορθολογιστικό τρόπο. Τότε η σύζυγός μου, μου σύστησε την Γιουγκιανή Ψυχολογία, και εκεί βρήκα την κατάλληλη γλώσσα να εκφράσω συγκεκριμένα φαινόμενα τα οποία ζούσα, στην εφαρμογή της Ανδινής Παράδοσης. Αφού μελέτησα τον Γιουνγκ, ανακάλυψα συγκεκριμένα στοιχεία που ήταν πολύ σημαντικά – μπορώ να σκεφτώ πια την ανδινή παράδοση μέσα από όρους ενός αρχετυπικού πολιτισμού, γιατί η αλληλουχία των παραστάσεων των Άνδεων σχετίζονται με την αλληλουχία που ο  Γιουνγκ καλεί «αρχέτυπα του συλλογικού ασυνειδήτου». Ιδιαιτέρως ένα, που σύμφωνα με τον Γιουνγκ είναι το πιο σημαντικό: το αρχέτυπο του Εαυτού. Σύμφωνα με την ανδινή παράδοση, θεωρούμε την ύπαρξη αυτού που αποκαλούμε Σπόρο του Ίνκα, το οποίο έχει όλα τα χαρακτηριστικά του Εαυτού του Γιουνγκ. Είναι ένας παράγοντας στον οποίο περιλαμβάνουμε όλο το δυναμικό της ανθρώπινης εξέλιξης και βρίσκεται σε κάθε άνθρωπο. Πιθανόν η Γιουγκιανή Ψυχολογία να γίνει στο μέλλον το επιστημονικό μας στήριγμα για να περιγράψει και να αποδείξει ότι η ανδινή παράδοση, από μια άλλη οπτική που δεν είναι η επιστημονική διαδικασία, ανακαλύπτει συγκεκριμένους παράγοντες που συνδυάζονται πολύ καλά με τους νόμους της φύσης.

Τι προσφέρει σε εσάς το γεγονός ότι διδάσκετε τόσους πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους; Ποια είναι τα μηνύματα που λαμβάνετε από τους ανθρώπους που προέρχονται από τόσες διαφορετικές κουλτούρες;

dJ – Αυτό που μαθαίνω σαν Ανθρωπολόγος είναι ότι η κουλτούρα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς κοινωνικούς παράγοντες, γιατί κατά κάποιον τρόπο είναι το software που υποστηρίζει ολόκληρη την κοινωνία. Αλλά η κουλτούρα είναι κάτι σχετικό, γιατί είναι μια συγκεκριμένη στρατηγική επιβίωσης. Όπως λέει ο Γιουνγκ, η κουλτούρα είναι σαν την γεννήτρια που επιτρέπει στο νερό να εκφράσει την δύναμή του, το οποίο σημαίνει ότι η κουλτούρα είναι το εργαλείο για να επικοινωνήσει την δύναμη που κρύβεται στο συλλογικό ασυνείδητο, και την εκφράζει με έναν δημιουργικό τρόπο. Αλλά, καθώς λέω, οι κουλτούρες είναι απλώς διαφορετικές στρατηγικές. Πριν από αυτές τις στρατηγικές, υπάρχει η ανθρώπινη φύση, και αφού σχετιστείς με αυτές με επαρκή σεβασμό, θα ανακαλύψεις ότι πίσω από κάθε κουλτούρα υπάρχει απλώς ένας άνθρωπος – με τις ίδιες ανάγκες, με τις ίδιες προσδοκίες κ.λπ.  Η εμπειρία μας μας παρέχει την πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι, στην βάση του εσώτερου είναι τους, είναι ακριβώς ίδιοι.

Πόσο μακρυά από τα σύγχρονα επιτεύγματα γνώσης βρίσκονταν οι Ίνκας;

dJ – Καθώς λέω, οι Ίνκας δεν ανέπτυξαν κάτι ισάξιο, ή κάτι παρόμοιο με αυτό που αποκαλούμε επιστήμη, γιατί η γνώση τους δεν βασίστηκε στην διανοητική διαλεκτική ή στην λογική του επιχειρήματος κ.λπ., όπως η ορθολογιστική ανάπτυξη του δυτικού πολιτισμού και της επιστήμης. Μπορούμε να έχουμε την οπτική που αναπτύχθηκε από τον Γιουνγκ και την δουλειά του που σχετίζεται με το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού, όπου έκανε την εξής δήλωση: Οι δυτικοί έχουν ένα είδος επιστήμης και οι ανατολικοί έχουν ένα άλλο είδος επιστήμης. Η επιστήμη των δυτικών βασίζεται στην αρχή της Αιτιότητας, και των ανατολικών βασίζεται στην αρχή της Συγχρονικότητας. Μπορώ να πω ότι οι Ανδινοί έχουν κάτι σαν την επιστήμη των λαών της Ανατολής, γιατί η πιο σημαντική γνώση των Ανδινών σχετίζεται με την Συγχρονικότητα. Αυτό από την μία πλευρά, γιατί από την άλλη σχετίζεται με την κοσμολογική γνώση, όπου η παράδοση των Ίνκας σταμάτησε τον 16^ο αιώνα, καθώς το όραμα της κοσμικής πραγματικότητας είναι η κοσμολογία που σχετίζεται με την οπτική προ-Κοπέρνικου, όπου η γη θεωρείται το κέντρο του σύμπαντος. Φυσικά υπάρχει ένα κενό μεταξύ της ανδινής φυσικής κοσμοθεωρίας και της σύγχρονης φυσικής κοσμοθεωρίας του δυτικού πολιτισμού, όπου έχουμε την επανάσταση του Κοπέρνικου ήδη, μετά την επανάσταση με την ανακάλυψη του ότι είμαστε μόνον ένα μέρος του γαλαξία, και ότι ο γαλαξίας μας είναι ένας από τα εκατομμύρια γαλαξίες του Κόσμου, και την ανακάλυψη της καταγωγής και το μέγεθος του Κόσμου που έγινε πρόσφατα στην δυτική θεώρηση. Ένα από τα όνειρά μας είναι το να μπορούμε να επικοινωνήσουμε στους ανδινούς πληθυσμούς αυτές τις επαναστάσεις που συνέβησαν μετά τον Κοπέρνικο στην Δύση.

Τον Ιούνιο 2019 βρεθήκατε στην Ελλάδα, ανάμεσα σε μαθητές σας απ’ όλο τον κόσμο. Είστε μια μεγάλη οικογένεια.

dJ – Έχεις δίκιο, είμαστε μια μεγάλη οικογένεια και η πρόθεσή μας από την αρχή ήταν να οργανώσουμε το -κίνημά μας, αν θέλετε να το πείτε έτσι- σαν μια μεγάλη οικογένεια. Αυτό είναι το παράδειγμα που χρησιμοποιήθηκε από την αυτοκρατορία των Ίνκας, με βάση το οποίο οι κανόνες της οικογένειας απλώθηκαν στην τοπική ομάδα, μετά στην ομάδα της επαρχίας, στην ομάδα του έθνους και τέλος στην ομάδα της αυτοκρατορίας. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το μοντέλο της αυτοκρατορίας των Ίνκας ήταν το μοντέλο μιας τεράστιας οικογένειας, και στην κοινωνιολογία αυτό θεωρείται ως το «κοινοτικό» μοντέλο της κοινωνίας, εν αντιθέσει με το «κοινωνικό» μοντέλο της Δύσης. Αν θέλετε να δείτε αυτή την τυπολογία, μπορείτε να δείτε στον  Ferdinand Tönnies, τον Γερμανό Κοινωνιολόγο, που μιλά για Gemeinschaft και Gessellschaft, ως δύο διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας. Η αυτοκρατορία των Ίνκας ήταν οργανωμένη ως Gemeinschaft, δηλαδή ως Κοινότητα, και η κοινοτική οργάνωση έχει σαν μοντέλο την οικογένεια, διευρύνοντας την κοινωνική δομή, την θερμαίνει, από την οικογένεια στον τόπο, στην περιφέρεια, στο έθνος και τέλος στην αυτοκρατορική οργάνωση.

Μετά την αρχή του Χριστιανισμού, ο κόσμος δεν φαίνεται να μιλά πολύ για «προφητείες». Εσείς, παρ’ όλα αυτά φέρνετε το μήνυμα μιας εν δυνάμει προφητείας. Θα θέλατε να μας πείτε γι’ αυτό; Είναι έτοιμος ο κόσμος να δεχτεί το μήνυμα μιας προφητείας;

dJ – Όπως αναφέρατε σε προηγούμενη ερώτηση, υπήρχαν τα κύματα των προφητειών του 2012, αλλά πριν από αυτά είχαμε και τις προφητείες για το τέλος του κόσμου του 2000, και γενικά από καιρό σε καιρό ανακτούμε τη σύνδεσή μας με τις προφητείες. Αυτό συνέβη και το έτος 1000, όπου η μετάβαση στη δεύτερη χιλιετία θεωρήθηκε από τους δυτικούς ως το τέλος του κόσμου. Όπως μπορείτε να δείτε, δεν είναι ότι είμαστε μακρυά από τις προφητείες. Παρακολουθούμε παραδοσιακά τις προφητείες που βρίσκονται στο βιβλίο της Αποκάλυψης, το τελευταίο κεφάλαιο της Βίβλου. Και αυτό που συνέβη ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και του 2012 είναι ότι πολλοί άνθρωποι μιλάνε για διαφορετικές προφητείες, πράγμα που σημαίνει ότι ένας προφητικός τρόπος σκέψης είναι πολύ ισχυρός στο υπόβαθρο της δυτικής κοινωνίας. Αλλά, τι είναι προφητεία; Έχουμε δύο προσεγγίσεις για το παρελθόν και για το μέλλον. Η ιστορία είναι η διανοητική προσέγγιση στο παρελθόν και στο μέλλον. Στο παρελθόν θα δείτε την πραγματική αντικειμενική ιστορία, το τι συνέβη στην πραγματικότητα. Και στο μέλλον μπορείτε να κάνετε κάποιες προβλέψεις βασισμένες στην ιστορία. Η προφητεία είναι κάτι που βασίζεται σε άλλη οπτική: βασίζεται στα συναισθήματα. Στην ιστορία προβάλλεις τα προηγούμενα ακριβή γεγονότα και στο μέλλον προβάλλεις τα ακριβή γεγονότα επίσης. Στην προφητεία προβάλλεις τα ακριβή ή καλά συναισθήματά σου, στο παρελθόν – και στο μέλλον προβάλλεις τα ακριβή ή καλά συναισθήματά σου επίσης. Είναι ένας άλλος τρόπος να συνδεθείς με το παρελθόν ή το μέλλον μέσα από τα συναισθήματα. Και με αυτό τον τρόπο, αυτό που θα μπορούσε να σου δώσει η προφητεία, είναι μια όμορφη εικόνα για το παρελθόν σου, και μια καλή διαισθητική εικόνα για το τι θα μπορούσε να είναι το μέλλον. Με αυτό τον τρόπο, όπως είπαμε προηγουμένως, έχουμε μια μυθολογία που μιλά πολύ ωραία για την οργάνωση του παρελθόντος μας, και έχουμε και μια προφητεία που προβλέπει τη δυνατότητα της νέας χρυσής εποχής στο επίπεδο του κόσμου. Φαίνεται ότι η προφητεία μας συνδέεται με τη Συγχρονικότητα με ορισμένα γεγονότα που συνέβησαν πραγματικά στον κόσμο. Και αν συγχωνεύσετε αυτές τις ραγδαίες διαδικασίες της παγκόσμιας αλλαγής, όπως πρότεινε ο Samuel Huntington, οι προφητείες και οι μυθολογίες θα παίξουν έναν πολύ ωραίο ρόλο στο μέλλον.

Αισθάνεστε ότι το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα έχει κενά; Ιδιαίτερα στο να δημιουργεί ολοκληρωμένους ή ευτυχείς ανθρώπους;

dJ – Αυτό που είναι μεγάλο κενό στο σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα είναι η έλλειψη της πνευματικής κατεύθυνσης. Στο παρελθόν είχαμε την θρησκεία. Μετά ο ακραίος φιλελευθερισμός ασχολήθηκε με το να αφαιρέσει κάθε πληροφορία περί θρησκείας από κάθε εκπαιδευτικό σύστημα. Πιστεύω ότι αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος, γιατί όπως γνωρίζετε, η πολιτική είναι το σύστημα της σχέσης μας με το κοινωνικό περιβάλλον – η οικονομία είναι το σύστημα της σχέσης μας με το φυσικό μας περιβάλλον – και η θρησκεία είναι το σύστημα που έχουμε για να σχετιζόμαστε με το εσωτερικό μας περιβάλλον. Το λάθος είναι να καταπιέσεις την διδασκαλία για την θρησκεία. Αυτό που χρειαζόμαστε, είναι η υιοθέτηση μιας πλουραλιστικής προσέγγισης στην θρησκεία. Όπως υπήρχε στην Ολλανδία για μεγάλο χρονικό διάστημα, έως το 1998. Ο καθ’ ένας μπορούσε να εφαρμόσει ένα σύστημα εκπαίδευσης στο οποίο μπορούσε να διδάξει το δικό του θρησκευτικό σύστημα στα παιδιά. Στην Ολλανδία αυτό δούλεψε καλά μέχρι το 1998, όπου καταπιέστηκε από το ακραίο κύμα εξατομίκευσης και ορθολογισμού.

Μιλήστε για τον τρόπο που η Ανδινή Παράδοση προσεγγίζει την Τέχνη της Θεραπευτικής ή για το πώς θεραπεύει την ασθένεια.

dJ – Για την Ανδινή Παράδοση, όλα αποτελούνται από την Kawsay, που είναι η ζωντανή ενέργεια ή ζωή. Ως αποτέλεσμα, αυτό που βλέπουμε ή σκεφτόμαστε για τις ασθένειες, είναι η έλλειψη σύνδεσης με το γενικό ρεύμα ενέργειας της ζωής. Και όλες οι θεραπευτικές διαδικασίες ή οι θεραπείες των νόσων στις Άνδεις σχετίζονται με την επανασύνδεση του ατόμου με τη γενική ροή της ζωής. Στην Παράδοσή μας σήμερα έχουμε τις δεξιότητες φυσικής θεραπείας που δεν συμβαίνει πάντα, αλλά από ψυχολογική ή κοινωνιολογική πλευρά, μπορούμε να προσφέρουμε πολλές και αποτελεσματικές θεραπευτικές διαδικασίες. Αλλά για τις φυσικές ασθένειες θεωρούμε ότι στο επόμενο βήμα της εξέλιξης θα αναπτύξουμε την ικανότητα να θεραπεύουμε με την αφή των χεριών, με τη θέλησή μας και θα συμβαίνει κάθε φορά. Αλλά μέχρι τώρα, δίνουμε ενεργειακή θεραπεία, γνωρίζοντας ότι μερικές φορές λειτουργεί, αλλά τις περισσότερες φορές όχι. Αυτή η άποψη δεν είναι ξένη σε αυτό που συμβαίνει με την επιστήμη σήμερα, διότι στην επιστημονική ιατρική αρχίζουν να εκτιμούν την αυθόρμητη απόδοση ως κάτι που μπορεί να συμβεί, το αποκαλούν θαυματουργή θεραπεία ή θαύμα. Υπάρχουν σήμερα έρευνες σχετικά με την θεραπευτική ικανότητα ορισμένων ανθρώπων ως μια επιστημονική προσέγγιση αυτού του φαινομένου.